एक्ली छोरी

 

सान्द्रा सिस्नेरोज

यो लेखकको आफ्नै कथा हो, सान्द्रा सिस्नेरोजको कथा । लेखकको आफ्नै कथाले आप्रवासी, गरिव र  छ छोराहरु भएको परिवारकी एक्ली छोरी भएर लेखक बन्न चाहनु के रहेछ भन्ने बुझाउँछ । ब्यक्तिगत कथामात्र जस्तो  लाग्ने यस निबन्धको आयातन भने हामीले सोचेझै साघुरो छैन । यो आशा, निराशा र भरोसामा उभ्भिएको अक्षरको कथा हो । यस निबन्ध सन् १९९० मा ‘ग्ल्यामर’मा पहिलोपटक प्रकाशित भएको थियो ।

धेरै वर्ष पहिले जब म आफ्नो लेखन यात्राको सुरुवाती क्रममा थिएँ,  मलाई आफ्नै परिचय लेख्न भनियो । कथासंग्रहको लागि, जसमा मेरा कथाहरु पनि राखिएका थिए । मैले लेखेँ, “म छ जना छोराहरु भएको परिवारकी एक्ली छोरी हुँ ।”

अनि फेरी सोच्न थालेँ , हो यसले मेरो बारेमा धेरै कुरा भन्छ तर पाठकको लागी मैले लेख्नुपथ्र्याे, “म छ जना छोराहरु भएको मेक्सिकन परिवारकी एक्ली छोरी हुँ ।” वा, “म मेक्सिकन बाबु र मेक्सिकन अमेरिकन आमाकी एक्ली छोरी हुँ” अथवा “म नौ जनाको गरीव परिवारकी एक्ली छोरी हुँ ।” यी सबै कुराहरुले आज म जे हुँ त्यो हुनुको महत्व राख्छ ।

म केबल एक्ली छोरी हुँ र थिएँ, मात्र एक्ली छोरी । छ छोराहरु भएको परिवारको एक्ली छोरी हुनुले  मलाई आफैंसँग समय बिताउँन बाध्य बनायो । किनभने मेरा दाजुहरुलाई लाग्थ्यो केटीहरुसँग बाहिर खेल्यो भने सानो भैइन्छ । त्यो एक्लोपन र एकाङ्कीपन हुनेवाला लेखकको लागी सहि थियो । जसले मलाई सोच्न, कल्पना गर्न, र पढ्न रोकेन ।

मेरो बाको लागी एक्ली छोरी हुनु भनेको कसैको श्रीमती भएर अरुको घरमा जाने जात थियो । उहाँ त्यसैमा बिश्वास गर्नुहुन्थ्यो । तर जब म ५ कक्षामा पुगेँ मैले उहाँलाई म कलेज जाने योजना सुनाएँ । मलाई लाग्यो उहाँले बुझ्नुभयो । अझै सम्झन्छु उहाँले भन्नुभएको, “धेरै राम्रो” । त्यो मेरो लागि धेरै ठूलो कुरा थियो किनभने मेरा दाजुहरुलाई मेरा सपनाहरु बकमफूसे लाग्थे । तर त्यो समय मलाई के थाहा थिएन भने उहाँले कलेज जानु केटीहरुको लागी राम्रो हो भन्नु मेरो बिहेका लागि केटा खोज्न सजिलो हुन्छ भन्नु रहेछ । चार बर्ष कलेज र दुई वर्ष बिश्वविध्यालयमा बिताएपछि पनि म अबिवाहित भएपछि मेरा बाले शिर निहुराउँदै मैले उहाको लगानी सबै खेर फालेँ भन्नुभयो ।

आज आएर बिगतलाई हेर्दा लाग्छ, म भाज्ञमानी रहेछु, । मेरा बाले छोरीहरु अर्काको घरमा जाने जात हो भन्ने बुझ्नुभयो । यसको मतलब मैले अंग्रेजीजस्तो हाँस्उठ्दो विषयमा उच्च शिक्षा हाशिल गर्नुले केही महत्व राख्दैन । अन्ततोगत्वा, मैले राम्रो जागीरे भेट्नुपर्छ, होइन र ? यसले मलाई मेरा छोटा कविता र कथाहरुलाई बुन्ने स्वतन्त्रता बिना कुनै अबर ोधे ।

तर सत्य केहो भने, म उहाँको अबरोध चाहन्थेँ । मलाई लाग्थ्यो मेरा बाले मेरो परिचय मेरी एक्ली छोरी, लेखक भनेर दिनुहोस् । मेरी एक्ली छोरी भनेर मात्र होइन । “उ पढाउँछे शिक्षक पनि हो, प्राध्यापक हो” म चाहन्थे उहाँको मुखबाट यी शब्दहरु पनि निस्कउन् ।

एकप्रकारले भन्दा मैले जे लेखेँ उहाँकै लागि लेखेँ । उहाँको स्विकृती पाउँन लेखेँ । मलाई थाहा छ मेराबाले अंग्रेजी  पढ्न सक्नुहुन्न । मेरा बाको अध्ययनमा केही मेक्सिकन पत्रिका र म्याग्जिन पर्छन साथै फोटो भएका केही अघुउपन्यास जसमा बियोग र त्रास पात्रका मुखबाट निस्कन्छन् ।

मेरा बा ती अधिकांस मानिसको प्रतिनिधि हो जसलाई पढ्न रुचि हँुदैन । र पनि म उहाँकै लागी लेखिरहेछु । सायद केही ब्यक्तिगत सुखको लागी ।

सिकागोमा हुर्कदै गर्दा बाको कारणले हामी धेरै घुम्यौँ । मेक्सिकोको सम्झनाले उहाँलाई सताउँथ्यो । उहाँकै लागि हामीले सिकागोको त्यो फ्ल्याट छोड्नुपर्यो । सबै फर्निचर र भाडाकुडा आमाका इस्टमित्रकोमा छोड्यौ र मेक्सिको गयौ ।

हामी फेरी फक्यौ । सिकागोको अर्को फ्ल्याटमा, फेरी अर्को छिमेकी , अर्को क्याथोलिक स्कुल । तर हरेक पटक मेरा बाले जब अर्को क्रिस्चियन सास्चरलाई भेट्नुहुन्थ्यो स्कुल फिको छुटको लागी र सदाझै कराउनुहुन्थ्यो मेरा सातजना छोरा छन् । 

उहाँको मतलब सातवटा केटाकेटी भन्ने हुन्थ्यो तर उहाँले त्यसलाई सातजना छोरा भन्नुहुन्थ्यो र सबैलाई सुनाउनुहुन्थ्यो जसले उहाँलाई सुन्छन् । हामीलाई लुगाधुने मेसिन बेच्नेलाई, अण्डा र रोटी बेच्नेलाई जसकोमा बा बिहानको नास्ता गर्नुहुन्थ्यो । उहाँ भन्नुहुन्थ्यो मेरा सातजना छोरा छन् । यसरी भन्नुहुन्थ्यो लाग्थ्यो त्यहि कारण अमेरिकी सरकारले उहाँलाई पदक दिनुपर्छ ।

म ढुक्क छु , मेरा बाले त्यो गलत अनुवाद गरेर अरु केही भन्नुभएको थिएन । तर किनकिन त्यस बखत मलाई आफू मेटिएको महशुस हुन्थ्यो । म उहाँको बाहुला तान्दै भन्थें, “ सात छोरा होइन बा, छ छोरा एक छोरी ।”

जब ठूलो दाईले मेडिकल स्कुलको डिग्री लिनुभयो । उहाँले मेरा बाको सपना पुरा गर्नुभयो किनभने हामीले मेहनत गरेर पढ्यौ– हातको सट्टा दिमाग चलायौं । अहिले पनि मेरा बाका हात मोटा र पहेँला छन् काटिँ र हतौडाको इतिहासले थिचिएका । “यो प्रयोग गर” आफ्नो हात टाउकोमा राख्दै बाले भन्नुभयो र यो होइन भन्दै बाले आफ्नो हात देखाउँनुभयो । उहाँ सधैँ थाकेको देखिनुहुन्थ्यो यसो भन्दैगर्दा ।

के कलेज एक प्रकारको लगानी थिएन ? के मैले यतिका वर्ष कलेजमै बिताइन ? तर मैले बिहे गरिन, त्यो सबै बिहेकै लागि थिएन ? किन कोही कलेज पुगेर पनि गरिब बन्न चाहन्छ ? बिशेषतः त्यो जो सधै गरिब नै थियो ।

दश वर्ष ब्यबसायिक रुपमा लेखेपछि, गत बर्षबाट  आर्थिक इनाम पनि मेरो पछि लाग्न थाल्यो ।  मेरो दोस्रो सलग्नता सुरुभयो कलासम्बन्धी फेलोसिपमा साथै अतिथि प्राध्यापन क्यालिफोरनिया र बुक्रलिन बिश्वबिध्यालयमा । साथै मेरो किताब न्यूओर्क प्रकाशनगृहमा अनुबन्धीत पनि भयो ।

क्रिसमसको दिन म घर गएँ । घर पुरै घनकिएको थियो सदाझै आमाले प्रेसरकुकरमा पकाउनुभएको परिकारले । अनि सबैजना – आमा, छ दाजुभाई, उनीहरुका श्रीमती र केटाकेटी र अरु आफन्तहरु ठूलो स्वरमा बोलिरहेका थिए फिल्नी चलचित्रमा जसरी किनभने त्यो हामी हुनु थियो ।

म माथि बाको कोठामा गएँ । मेरो एउटा कथा भर्खरै स्पेनिसमा प्रकाशित भएको थियो सिकागो लेखनको एउटा सग्रहमा र म त्यो पुस्तक उहाँलाई देखाउँन चाहन्थेँ । जब बालाई हृदयघात भयो तबदेखि उहाँ खालि समयमा उत्तानो परेर ओछ्यानमा पल्टनुहुन्थ्यो । त्यही भएर मैले उहाँलाई खिर खाएर  फिल्म हेरिरहेको भेटेँ ।

ओछ्यान नजिकैको टेबलमा एक गिलास दुध थियो । साथै औसधीका केही गोलीहरु पनि थिए । र भँुइमा कालो मोजा र पिसाबको पास्टिक थियो जो म हेर्न चाहन्नथेँ । फिल्ममा गीत घन्किरहेको थियो र बा हाँस्दैहुनुहुन्थ्यो ।

मलाई थाहा छैन  मेरो कथा स्पेनिसमा अनुदित भएर हो वा  मेक्सिकोबाट प्रकाशित भएर, खोइ किन हो कुन्नि बाले रिमोटले आवाज कम गर्नुभयो  र कथा पढ्न थाल्नुभयो ।

उहाँ नजिकैको अर्को पलङ्मा म बसेँ । उहाँले बिस्तारै पढ्नुभयो । लाग्थ्यो उहाँ प्रत्येक शब्द शब्द पढ्दै हुनुहुन्छ ।  प्रत्येक हाँस्नुपर्ने ठाउँमा उहाँ हाँस्नुभयो र मन परेका वाक्यहरु स–स्वर पढ्नुभयो साथै उहाँ प्रश्न गर्नुहुुन्थ्यो – किन यहाँ यस्तो ? मैले भने “हो” । तर उहाँ पढ्न रोक्किनुभएन । 

जब पढेर सिध्याउनुभयो, केही घण्टापछि मलाई हेरेर भन्नुभयो, “ इस्टमित्रको लागि अरु केही पुस्तकहरु कहाँ पाइन्छ ?”

यी सबै अद्भूत चीजहरु गत बर्ष मेरो जीवनमा भए । तर अन्तिम चाहि अझ बिशेष थियो ।