गाउँयात्रा

निर्जला अधिकारी 

चिनिया लेखक लु सुन आफ्नो कथा “माइ बोल्ड होम” मा बिस बर्ष पछि आफ्नो गाउँ फर्कदा आफूमा रहेका स्मृति र यर्थाथ बिचको द्वन्दलाई कथा मार्फत प्रस्तुत गर्छन् । जब उनी गाउँ पुग्छन् उनको स्मृतिमाझै गाउँ सुन्दर पाउँदैनन् एक भगनावशेषको रुपमा मात्र भेट्छन् । बिसौ शताब्दीको चिनिया समाजको चित्रण गरीएको उक्त कथा र अहिलेको नेपाली समाजलाई गहिरेर हेर्दा बिरलै भिन्नताहरु भेटिन्छन् । रविन गिरीको सम्पादनमा रहेको “संकथन” भनेर नामाकृत यस म्यागजिनले हामी सबैलाई हाम्रा गाउँघरको सामाजिक, आर्थिक, राजनैतिक र भौगोलिक  यात्रामा लग्नेछ । अकेजनल म्यागजिनको रुपमा लिईएको यस म्यागजिनको पहिलो खण्डका अधिंकाश सामग्रीहरु अनुसन्धात्मक किसिमका भए पनि यो अनुसन्धात्मक जर्नल भने होइन । तर नेपाली पत्रकारीतामा र विचार निर्माणमा म्यागजिनमा पाइने गहन सामग्रीको संकटको समयमा यसले हामीलाई केही बेर घोत्लने र केहीबेर आफ्नै गाउँघरबारे सोच्न अवस्य बाध्य बनाउँछ । 

म्यागजिनको पहिलो खण्डलाई गाउँ–सहर भनेर नामाकरण गरिए पनि अधिकांश सामाग्रीहरु गाउँकेन्द्रित छन् । रविन गिरी म्यागजिनको प्रारम्भमै लेख्हुन्छ “ गाउँमा रहँदा सहरको सपना अनि सहर पुगेपछि  सपनामा गाउँ नै  गाउँ देख्ने चेतन÷अचेतन उपक्रम किन कहिल्यै सकिँदैन” (४) म्यागजिनको पहिलो खण्डका सामग्रीहरुले यसैको उत्तर दिन्छन् । जब समाजमा आधुनिकताका किरणहरु भित्रन थाल्छन् गाउँ पहिलेझै गाउँ रहँदैन । जीविकाका लागि, सुविधाका लागि सहर छिर्नेहरु त्यही सुदुर गाउँबाट आफूलाई अलग राख्न सक्दैनन् । स्मृतिरमण भनेर भनिएको निजात्मक निबन्धहरुमा बसन्त थापा, बिष्णु सापकोटा, दिपक अर्याल, सुबिन भट्टराई, बसन्त बस्नेत, जीवा लामिछानेको गाउँस्मृति लु सुनको कथा भन्दा फरक भेटिदैन ।

प्राध्यापक अभि सुवेदी आफ्नो पुस्तक फ्लानरको डायरीमा लेख्नुहुन्छ, “ अर्को स्विकृति म गाउँले मानिस हुँ  म जति सहरहरुमा भौतारिए  पनि म कहिल्यै त्यस सहर परिवेशको भित्रि मानिस हुन सकिनँ ।  मभित्र एउटा गाउँले लज्जा सधै रह्यो । अलिक हर्किएर पछि बस्ने अनि लुक्ने बानिले मलाई कहिल्यै छोडेन ”(१२) । फ्रान्सेली शब्द फ्लानरको बिम्बमा आफूलाई उभ्याउँदै एउटा गाउँले मानिस सहरमा सधै एक आउटसाइडर वा अन्य को अस्तित्व बोकेर कसरी  बस्छ भन्ने कुरा उहाँले भन्नुभएको छ । सुवेदीझै म्यागजिनका अधिकांश सामाग्रीहरुले त्यही फ्लानरको प्रतिबिम्बलाई बोकेर हिड्छन् । सहरमा रहेर पनि धेरैले आफ्नो सहरको प्रतिबिम्बलाई  एक आउटसाइडरको प्रतिबिम्बको रुपमा लिएका छन् । उनीहरुको लागि सहर अन्य र अदर हो । बर्षौ सहरमै रहेर पनि उनीहरु आफ्नो अस्तित्व गाउँमै भेट्छन् ।

केही बर्ष अघिसम्म हाम्रा पाठ्यपुस्तकहरुमा नेपाल गाउँनै गाउँले भरीएको देश हो भन्ने वाक्य सजिलै भटिन्थ्यो । गाउँ हाम्रा लागि शुद्वताको, निश्चलताको, स्वच्छताको मानक थियो । हामीलाई लाग्थ्यो हाम्रो परिचय त्यहि हो । बितेका तिस बर्षहरुमा गाउँहरु  बिस्तारै मानिस बिहिन बन्दै गए, हामीलाई लाग्यो जीवनलाई सार्थक बनाउँनु भनेको सहर छिर्नु हो, सहरमा घर घडेरी किन्नु हो, देश बिदेश पुग्नु हो । प्रबिधिको बिकाससँगै यी सबै कुरा सजिला पनि बने । तर मानिसका लागि आफ्नो जीवनका सुरुका दश, पन्ध्र बर्ष बिताएका ठाउँ अति नै महत्वपूर्ण हुन्छन् । अधिकांश लेखकले आफ्ना बाल्यकाललाई एक स्वर्णिम समयको रुपमा ब्याख्या गर्दा सायद यहि मनोबिज्ञानले काम गरेको छ । पिताम्बर शर्मा आफ्नो गाउँ पर्वतको फलेवासलाई ब्याख्या गर्दा यसरी नै गर्नुहुन्छ । गाउँका बिभिन्न आयामहरु, समयसँगै गाउँमा आएका बदलावहरुको ब्याख्या गरिरहँदा पनि सायद उहाँलाई लाग्यो आफ्नो गाउँ सबैभन्दा सुन्दर गाउँ हो ।

त्यसैगरी हरि शर्मा गाउँलाई एक बहुआयामीका दृष्टिकोणबाट हेर्नुहुन्छ । उहाँ गाउँ र सहर अनि राज्य बिच रहने शक्ति संरचनाको बिषयमा बोल्नुहुन्छ । राज्यको दृष्टिकोणबाट गाँउलाई हेर्ने हो भने गाउँको स्थान जहिल्यै एक सिमान्तको रुपमा रहन्छ । उहाँको यो अभिब्यक्तिले सायद गाउँ दर्शनमा अर्को इट्टा थपेको छ । म्यागजिनभरी सबैभन्दा बलियो आलेख कसैको छ भने त्यो सबिन निङ्लेखुको छ । उहाँले गाउँमा सडक भित्रिएपछि कसरी गाउँ गाउँ रहेनन् भन्नुभएको छ । उहाँ लेख्नुहुन्छ, “ सडकको आफ्नो कुनै गन्तव्य हुँदैन । कतै जाने माध्यम भयो सडक । “बिकास” सम्म आइपुग्ने माध्यम । गाउँ सडक जस्तै हो । अथवा भनौँ, गाउँको दर्जा अब सडकमा झर्न गयो ” (२८) । गाउँलाई सडकको बिम्बमा जसरी  सबिनले लेख्नुभएको छ त्यसले बिकासको प्राविधिक ब्याख्याले गाउँहरु कसरी निर्जन बन्दैछन् भन्नेकुरा बोल्छ ।

मोहन मैनाली र  नविन पौडेल समयसँगै नवलपरासरीको एउटा गाउँमा आएको रुपान्तरण कलम चलाउँनुहुन्छ् । उहाँहरुले प्रस्तुत गरेको समयसँगै गाउँले देखेको बद्लावले धेरै नगरउन्मुख गाउँको भित्रि मर्म बोल्छ । मोहन शाही “घर छन्, मान्छे नाइँ” भन्दै डोटिको त्यस्तो गाउँबारे लेख्नुहुन्छ जसले संसारमा बिक्ने मान्छे त जन्मायो तर जन्माउँने ठाउँ बत्तिमुनिको उन्यालोझै सधै अध्यारो नै रहिरह्यो । वसन्सप्रताप सिंहको , “गाँउ हराए के होला !” ले बिकाससँगै राजनिति घुसेसँगै गाउँले आफ्नो गाउँलेपन गुमाएको कथा बोल्छ । मोहन शाही र बसन्तप्रताप सिँहका दुई लेखहरुले पश्चिम नेपालको गाउँघरलाई बुझाएका छन् । 

राकेशप्रसाद चौधरी आफ्नो लेख,  “पहिले वज्र देहात, अहिले देहात भन्दै” समयसँगै तराइका गाउँ देहातमा आएको परिवर्तनबारे बोल्नुहुन्छ । समयसँगै के बद्लियो के बद्लिएन गाउँ देहातमा यी कुरा उहाँलाई पढ्दा भेटिन्छ । गोपाल दाहाल गाउँका लागि बन्ने बजेट बारे लेख्नुहुन्छ । बिकासलागि बजेटको महत्वबारे उहाँको लेखले बोल्छ । सुजाता तमाङ आफ्नो लेख “मेरो गाउँको पात्रो” मा समयसँगै हामीले खाने खाध्यान्नमा आएको रुपान्तरण र त्यसले ल्याएको असरबारे बोल्नुहुन्छ । त्यसैगरी इन्दु थारु समयसँगै हाम्रा ग्रामीण मौलिकताहरु कसरी मासिँदैछन् र त्यसलाई किन जोगाउँने बारे “मौलिकता लिकबाहिरमा” लेख्नुहुन्छ । 

क्रान्तिबाट मात्र परिवर्तन सम्भव छ भनेर दश बर्षे जनयूद्व लडेका बाबुराम भट्टराई गुरुङ सुसान्तसँगको कुराकानीमा  अब गाउँबाट क्रान्ति आवश्यक छैन भन्नुहुन्छ । जसले उहाँमा आएको वैचारीक रुपान्तरण झल्काउँछ । त्यसैगरी  समाजशास्त्री सुरेश ढकाल ग्रामिण अर्थतन्त्रबारे कलम चलाउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार मौलिक र स्वाधिन अर्थतन्त्र बिना समुन्नत गाम्रिण बिकास सम्भव छैन ।

अध्येता भाष्कर गौतमको  “मान्छे खोजिरहेको गाउँ” ले गुमनाम र अपहेलित गाउँको बिम्बले समग्र मानव बिकास र इतिहासमा के कस्ता चुनौतिहरु थप्नेछ भन्नेबारे बोल्छ । त्यस्तै मिनराज अधिकारीको आलेख “बसाँइ हिड्नेहरुको कथाले” समग्र बसाँइसराइले ल्याएको परिबर्तनलाई ब्याख्या गर्छ । तथ्याङ्कको प्रचुर प्रयोग गरेर लेखिएको उहाँको आलेखले बसाँइसराइ र गा्रमिण यर्थाथलाई तथ्याङ्कीय हिसाबले ब्याख्या गर्छ । 

म्यागजिनको अर्को बलियो लेख शिवहरी ज्ञवालीको रहेको छ । “गाँउ सुन्दर छैन” भन्ने शिर्षक दिए पनि यसले गाउँलाई सिमान्तकृत आँखाबाट हेर्छ । गरिव, महिला, दलित, आदिवासि र अल्पसड्ख्यको लागि गाउँ सुन्दरताको बिम्ब होइन भनेर ज्ञवाली आलेखमा भन्छन् । धेरै लेखकहरुले गाउँलाई एक  स्वर्गिय बिम्बको रुपमा मात्र ब्याख्या गरिरहदा उनको आलेखले गाउँका बेतिथि र पिडडिलोपनबारे मज्जाले बोल्छ । म्यागजिनभरी ज्ञवालीमात्र त्यस्ता लेखक हुनुहुन्छ जसले गाउँलाई एक फरक आँखा हेर्छ । त्यसैगरी प्रकाश वस्तीले ग्रामीण न्यायप्रणालीको इतिहासबारे जानकारी दिनुहुन्छ । उहाँ ग्रामीण न्याय प्रणालीलाई प्रवद्र्वन गर्न पनि जोड दिनुहुन्छ ।

दिपक चौधरी डिजिटलाइजेसन सँगै गाउँले जीवनमा आएको रुपान्तरण बारे लेख्नुहुन्छ । त्यसैगरी सोमत घिमिरे गाउँको पूर्नजागरणबारे कलम चलाउँछन् । उहाँको लेखले गाउँलाई कसरी जोगाउँनेबारे बोल्छ । अवनी अधिकारी गाउँ सहरको अन्तरघुलित अवधारणाबारे लेख्नुहुन्छ । अधिकारीका अनुसार, अब हामीले चाह्यौ भने अन्तरघुलित गाउँ र सहरहरु बनाउँन सक्छौ । प्रकृति र भौतिक विकासको उचित अन्तरघुलनबाट यो सम्भव छ भन्ने तर्क उहाँ प्रस्तुत गनुहुन्छ ।

  जगत देगजा गाउँ र कृषिको अन्तरनिर्भरताबारे आफ्नो लेख  “गाउँ भन्नु नै किसानी” मा लेख्नुहुन्छ । किसानीलाई सम्मानजनक पेषाको रुपमा हेरीनुपर्नेमा उहाँ जोड दिनुहुन्छ । पत्रकारहरु केदार शर्मा र नारायण वाग्लेले सविना देवकोटासँग गरेको कुराकानीले सहर देखेर फेरी गाउँतिर लोभिएका मानिसहरुको कथा बोल्छ । कुन्द दिक्षितको “गाउँ फर्क अभियान” ले अब फेरी मानिसहरु किन गाउँ फर्कनछन् र पर्यावरणीय हिसाबले गाउँको महत्वबारे प्रस्ट पार्छ ।

हरिबहादुर  थापाको गाउँगाउँमा  “राविसे” ले करिब पँचास वर्ष अघि हामीलाई लग्छ । यस म्यागजिनमा प्रकाशित लेखहरुमध्ये मलाई अत्यन्त रोचक लागेको आलेख मध्धे यो पर्छ । देश र समाज बुझ्नको लागि  राष्ट्रिय विकास सेवा अझै सान्दर्भिक किन छ भन्ने बारे यसले प्रस्ट पार्छ ।

यो समिक्षा म्यागजिनको पूर्ण समिक्षा भने होइन । दोस्रो खण्ड, साहित्यबारे यसले बोल्दैन । पहिलो खण्डलाई हेर्दा प्रकाशक, सम्पादक, लेखक सबैको काम प्रशम्सनीय छ । बिषयका हिसाबले सकेसम्म बिबिधता र समावेशी नजरले गाउँलाई हेर्न खोजिए पनि  केही भूलचुकहरु अवस्य भएका छन् । पहाडी गाउँघरबारे जति सामग्रीहरु छन् त्यसको तुलनामा तराइ र हिमाल थोरै छ । अझ हिमाली गाउँ त कहि कतै भेटिँदैन । त्यसले समग्रतामा एकखाले खल्लोपन अवस्य दिएको छ ।

गाउँ–सहर भनेर नामाकरण गरे पनि यसले सहर बारे खासै बोल्दैन । अधिकांश लेखहरुले गाउँको वैभवबारे बढि तर गाउँका अफ्ठ्याराबारे कम बोल्छन् । शिवहरी ज्ञवाली र  सबिन निम्लेखुन केही अपवाद हुन् । दलित, अल्पसङ्ख्यक र पिडडिएका वर्कको गाउँ अनुभव कमै आएका छन् । सहर र गाउँलाई शैद्वान्तीक हिसाबले कम ब्याख्या गरीएको छ । अनुभवजन्य सामग्रीहरु बढी भएकाले कतिपय विचार र अवधारणाहरु दोहोरीएका छन् । सायद गाउँ र सहरलाई समान रुपमा स्थान दिइएको भए अझ सान्दर्भिक बन्थ्यो कि भन्ने पाठकको रुपमा अवस्य लाग्छ ।

समग्रमा भन्दा, म्यागजिनले जे गनुपर्ने हो , बिचार र ज्ञानको निर्माणको हिसाबले यसले गरेको छ । किल्कबिटको दौडमा रुमलिएको अहिलेको नेपाली पत्रकारीतामा यसले त्यो भन्दा पर बौद्विक र वैचारीक खुराक पस्केको छ । गम्भिर पाठकका लागि यसको पठनयात्रा अवस्य सुन्दर बन्नेछ । यसले हामीलाई फेरी आफ्नै गाँउघरतिर फर्काउँनेछ ।

सन्दर्भ सुचि

गिरी, रविन । २०८० । संकथन । काठमाडौ । निरज भारी ।

सुवेदी, अभि । २०७२ । फ्लानरको डायरी । काठमाडौः बिएन पुस्तक संसार ।

सुन, लु । १९२१ । सेलेक्टेड  स्टो।िज अफ लु सुन । पेकिङः फरेन ल्याङ्व्वेज प्रेस ।

प्रतिक्षा

 उसको कोठामा छु । सेता पर्दा सेतो तन्ना आकाशे रंगका कुशनहरुले कोठा उज्यालो देखिएको छ । ओछ्यानमा हरेक हप्ता उसलाई मनपर्ने सेतो रंगको तन्ना ओछ्याइदिन्छु । आज पनि अघिल्लो हप्ताझै अर्को सेट सेतो तन्ना ओछ्रयाएको छु । हरेक दिन उसको किताबमा जम्मा भएको धुलो पुछ्ने गर्छु । उसले बनाएका सबै चित्रहरुलाई फ्रेम गरेर राखेकी छु । उ छैन तर यी सबै चीजहरुले उ भएझै महसुस गराउँछन् । उसको यो बाइसौ जन्मदिन हो । बाइसौ जन्मदिनमा उसको लागि बाइिस वटा किताबहरु ल्याएकी छुु । थाहा छैन उसले यो देख्छे वा देख्दिन । तर मलाई लाग्छ उसले यो देखोस् । मेरो अगाडी उसले लेखेको अन्तिम डायरी छ..........................

डेट– १५ डिसेम्बर, २०२२

“हिजो रुपि कौरको होम बढी पढेँ ।  त्यसपछि रातभर स्याली रुनिको “कन्र्भसेसन बिथ  फेन्डस्”को सय पेज पढेँ । सधै झै हिजो पनि निद्रा लागेन । सुत्न नसेकेको तिन महिना भैसकेको छ । जब रात पर्न थाल्छ मुटु धड्किन्छ । सुत्न सक्दिन । बाच्छुझै वा बाचौँझै लाग्न छोडेको छ । थाहा छैन यस्ता निराश दिनहरु म कसरी काट्नेछु ।

मामूलाई धेरैपटक भनेको हो । तर मामूले पत्याउँनुहुन्न । म निदाउँन सक्दिन । केही नराम्रो कुरा सुन्नेबित्तिकै हात काम्छ । मेरा आँखाहरुले जे पनि डार्क र निराश देख्छ । पढ्न पनि आजकाल त्यहि मन लाग्दैन । हुन त सबैले मलाई किताबको किरो भन्छन् । तर आजकल पहिलेझैँ पढ्न सक्दिन । मलाई लेख्न मनपथ्र्यो तर आजकाल लेख्न पनि सक्दिन । नयाँ पेन्टिङ नबनाएको पनि कयौ महिना भैसक्यो ।

बाबाको अफिसको केही भर छैन । कहिले सेमिनार कहिले लेटनाइट मिटिङ । उहाँलाई मामूलाई दिने समय पनि छैन मेरो लागि त परको कुरा । मलाई एदाकदा लाग्छ मैले बाबालाई चिनेकै छैन । सानोमा स्कुलको प्यारेन्स डेमा पनि कहिल्यै आउँनु भएन । सबैका मामू बााबा एकैसाथ आएको देख्दा मलाई कस्तो कस्तो फिल हुन्थ्यो । 

मैले मामू र बाबा खुसीसाथ बसेको कहिल्यै देखेको छैन । थाहा छैन बाबा सधै किन घरबाट पर बस्नुहुन्छ । तर मामूले आफ्नो कुरा केही सेअर गनुहुन्न । उहाँलाई लाग्नसक्छ म अझै केटाकेटी नै छु । तर आइ ह्याव क्रस ट्वान्टी, आइ क्यान सेन्स इट । 

मलाई मूराकामी मनपथ्र्यो तर आजकाल मुराकामी पनि पढ्न सक्दिन । थाहा छैन के भाछ । मामू सधै भन्नुहुन्छ धेरै पढेर हो । उहाँ मेरो कुरा बुझ्नुहुन्न । इन्र्टोभट भएर होला मेरा मिल्ने साथीहरु पनि छैनन्  । 

अनिस सँग छुटिएको पनि एक वर्ष भै सकेछ । तर किनकिन आजकल लाग्छ म उसँग रिलेसनसिपमा हुँदा यति धेरै स्याड थिइन । कहिलेकाही त लाग्छ ठिकै भयो । तर सधैँ त्यस्तो लाग्दैन ।  हाम्रो सम्बन्ध  सम्बन्धमा रहेर पनि सम्बन्ध जस्तो थिएन । खोइ किन उ कमिटमेन्ट देखी डराउथ्यो । महिनौ हराउँथ्यो अनि फेरी पहिलेझै बोल्न लाउथ्यो । लास्ट टाइम हाम्रो ब्रेकअप हुनु अघि पनि उसँग म तीन महिनापछि भेटेकी थिएँ । किन किन मलाई लाग्यो उसले मेरो फिलिङलाई रेस्पेक्ट गर्न सकेन । मलाई त अहिले पनि लाग्छ उसको लागि सिचवेसनसिप मात्र थियो । उ आफ्नो स्केसुअल निडको लागि मात्र मसँग नजिक भएको थियो । मेरो लागि मात्र त्यो सम्बन्ध थियो । त्यो अन्तिम  भेटमा पनि मेरा आँखाबाट मात्र आँशु झरे । उसका आँखामा मैले केही भेटिन माया त परको कुरा ।

 तर कहिलेकाही उसको कम्पनी पनि मिस गर्छु । लाग्छ मलाई बुझिदिने कोही होस् । निद्रा नभएको बेला बोलिदिने कोही होस् । मलाई लाग्छ म इमोसनल्ली हेल्दी छैन । तर किनकिन मामू यो कुरा बुझ्नुहुन्न । मामूलाई लाग्छ धेरै पढ्नेहरु यस्तै हुन् । बिहान एक घण्टा  मेडिटेसन गर्छु तथापी दिनभर उदासीले छोड्दैन । आजकाल मामूले नदेख्ने् गरेर स्मोक पनि गर्न थालेकी छु । मलाई थाहा छ स्मोकिङ राम्रो होइन । तर किनकिन यसले एकछिन भए पनि उदासी कम गर्छ । मलाई कहिल्यै लागेको थिएन मैले बिस कटेपछि स्मोक गर्न थाल्नेछु । तर स्याड्ली आइ स्टाटेड याफ्टर ट्वान्टी । 

कलेजको सेमिस्टर ब्रेक भएको छ । थाहा छैन, यो एक महिना म कसरी बिताउँछु । मोबाइल छुनै मन पर्दैन । मोबाइल छुनेबित्तिकै हात काम्छ । कसैले गरेको फोनले मुटु फुटेझै धड्कन्छ ।  सोसल मिडिया सबै डियाक्टीभ गरेकी छु । पहिले पहिले बिदाको समय एक्लै बसन्तपुरतिर घुम्न जान्थेँ । यस्तो लाग्थ्यो बसन्तपुर कथाहरुको अलिखित संग्रह हो । तर आजकल जान मन लाग्दैन । कतै पनि निस्कन मन लाग्दैन । कोठाको पर्दाहरु पनि खोल्न मन लाग्दैन । मलाई उज्यालो कोठा मन पथ्र्यो तर आजकल उज्यालो देखेर पनि डर लाग्छ ।

कहिलेकाही लाग्छ मलाई यस्तो भएको मेरो अनयुजल चाइलहुडको कारणले हो । मैले मामुलाई पनि  यो कुरा अहिलेसम्म भन्न सकेको छैन । आइ युज टु बुलिड एट स्कुल । मलाई साथीहरुले लामखुट्टे भन्थेँ किनभने म दुब्लो र अग्लो थिएँ । मलाई स्कुल जान कहिल्यै मन लागेन । मेरो क्लासमेटहरुले ब्वाइफेन्ड बनाउँने टाइमसम्म पनि मैले बेस्ट फेन्ड पनि बनाउँन सकेको थिइन । आइ युज टु फिल ब्याड एवाउट माइसेल्फ । मलाई ऐनामा हेर्दा राम्री महसुस कहिल्यै भएन ।

अनिस मेरो पहिलो बोइफेन्ड थियो । मैले उसलाई टिन्डरमा भेटेको थिएँ । उसले आफ्नो बायोमा लेखेको थियो । “एन अनयुजल गाइ हु वान्ट टु सि अनयुजल गल” । मलाई लाग्यो उ मेरो लागि उपयुक्त छ । म पनि उ जस्तै अनयुजल हँु । तर समयसँगै उ खासै लोयल लागेन । उसको लागि म भन्दा अरु धेरै कुराहरु प्रिय थिए । बस् कहिलेकाही भेटेको बेलामा उ मसँग फिजिकल इन्टिमेसी मात्र चाहन्थ्यो । मलाई उसँग भन्नको लागि कति धेरै कुराहरु हुन्थ्यो । तर उ चाहन्थ्यो म उँग फिजिकल्ली मात्र इन्टिमेट बनुँ । कहिलेकाही राती भेटेर फर्केपछि उ मलाई न्यूड पठाउँन आग्रह गथ्यो । तर म त्यसको लागि कम्फरडेबल थिइन । मैले उसले भनेको नमानेपछि उ कयौ दिन मसँग बोल्दैनथ्यो । सधै यस्तै नै हुने गथ्र्यो बिस्तारै मलाई लाग्न थाल्यो उ र म सम्बन्धबाट एकै चिज चाहँदैनौ । मैले एक्लै हिड्ने बाटो रोजे ।

तर उसँग छुट्टिएसँगै अनेकौ कुराहरुले पिरोल्न थालेको छ । मलाई उसँग फिजिकल्ली इन्टिमेट भएकोमा नि रिग्रेट हुन्छ । तर माया गरेकोमा हुँदैन । मेरो लागि प्रेम शरीर मात्र थिएन । सायद उसले मेरो कुरा कहिल्यै बुझेन । 

 किन किन बिस्तारै बाच्नुको सार देख्न छोडेकी छु । थाहा छैन आइराख्ने सोसाइडल थटबाट कहिले बहकिने छु । थाहा छैन यो खालीपनले कहिले छोड्नेछ वा कहिल्यै छोड्नेछैन  । कहिले म पहिलेझै बन्न सक्नेछु । वा कहिल्यै बन्नसक्नेछैन । आजकल त म मरेपछि रुने मान्छेहरु बारे पनि सोच्ने गर्छु ।  मामूबारे सोच्छु नराम्रो फिल हुन्छ । उहाँको संँसार नै म हुँ । तथापी उहाँलाई म इमोस्नल्ली ठिक छैन भन्दा विस्वास लाग्दैन ।के डेथबारे सोच्नु नराम्रो हो ? मलाई लाग्छ म बाचेभन्दा मरेँभने मलाई शान्ती हुनेछ । म यी बिनानिद्राका खाली र उदास रातहरु कतिदिन झेल्न सकुँला । कहिलेकाही त राती आफ्नो धड्किएको मुटुको आवाजले आफैँ तर्सन्छु । निद्रा बिनाका रातहरु कसैका नहुन् । म शान्ती चाहन्छु । म चाहन्छु मैले केही फिल नगरुँ.....................................................................................

आज छोरीको जन्मदिन हो र उ नभएको ४५ दिन पनि । उ भएको भए अर्को उल्लास हुने थियो । अपूर्व पनि छोरीको जन्मदिनको लागि भनेर घरमा हुने थियो । उ गएपछि अपूर्व घर बिरलै आउँछ । थाहा छैन उ के महसुस गर्छ । केही नभनेपनि, यदाकदा लाग्छ यो सब हुनुमा उ मलाई दोसी ठान्छ । कहिलेकाही मलाई आफैँलाई पनि त्यस्तै लाग्छ । 

उसको  जन्मदिनमा उसका डायरीहरु पढ्दैछु । यो उसले लेखेको अन्तिम डायरी थियो । उसले मृत्यूवरण गर्नु करिव एक महिना अघिको । डायरीका हरेक शब्दहरुले मलाई पिडा दिँदैछ । लाग्दैछ यो मैले पहिल्यै पढ्नुपथ्र्यो । यी ४५ दिनहरु मलाई ४५ लाख जुनीझै भएको छ । आँमाले सन्तानको मृत्यूको कल्पना कहिल्यै गर्न सक्दिन । यो गर्न नसक्ने कल्पना यर्थाथ भैदिएको छ । 

मलाई लाग्थ्यो उ म जस्तै छ । नबोलिकनै धेरै कुरा बुझ्ने । तर आजकल लाग्दैछ मैले उसलाई बुझ्न नसकेको रहेछु । आमा भएर आमाझै हुननसकेको पिडा सधै रहनेछ । उ सजिलै जीवनमा आएकी थिइन । बिहे गरेको सात बर्षसम्म पनि केटाकेटी नभएपछि हामी दुबैको सम्बन्धमा रोमाञ्चकता थिएन । मलाई एडप्ट गरेर वा आइ बि एफ गरेर भए पनि सन्तानको आमा बन्न मन थियो । अपूर्वलाई त्यो कुरा मन्जुर थिएन । बिहे भएको सात बर्षसम्म बिना सन्तान बैबाहिक जीवन बिताउँन सजिलो थिएन । मलाई लाग्छ उसको मेरो सम्बन्धमा त्यही समयदेखी चिसो भएको हो ।

म ओम हस्पिटल एक्दै भए पनि कयौपटक गएँ । अपूर्व सन्तान त चाहन्थ्यो तर सन्तानको लागि हस्पिटल जान तयार कहिल्यै भएन । मलाई कहिलेकाही लाग्छ मेरो मातृत्वको यात्रा पनि एक्लो यात्रा थियो । अपूर्व र मेरो ओछ्यानको मिलन बाहेक ।  उ आएपछि हामी बिचको सम्बन्धमा केही समयको लागि भएपनि पनि उल्लास छाएको थियो । छोरी मेरो पेटमा आएसँगै मेरो र अपूर्वको परिवारमा पनि खुसीयाली छाएको थियो । उ जन्मेको दिन सासुआमाले तिमी पनि आजदेखी पूर्ण भयौ भनेको कहिल्यै बिर्सन सक्दिन । उसको नाम त्यसैले प्रतिक्षा राखेका थियौँ । उसकै लागि भनेर त्यसपछि मैले जागिर खाइन ।  म उसलाई पूर्ण रुपमा हुर्केको हेर्न चाहन्थेँ । 

उ मैले चाहेझै थिइ । पढाकु, ज्ञानी । तर उसको कम बोल्ने बानीले कहिलेकाही मलाई पिरोल्थ्यो । अरु केटाकेटी झै उसले हासी मजाक गरेको मलाई कहिल्यै थाहा छैन ।  बस कि पढ्ने कि स्केच गर्ने उसको दैनिकी थियो । मलाई लाग्थ्यो कुनै दिन उ राम्रो चित्रकार बन्नेछ । मलाई उसको रंगसँग खेल्ने बानी असाध्दै मनपथ्र्यो ।

जब उसले एसइइमा ए प्लस ल्याएर पास गरी सबैले भन्थे अपूर्वले छोरीलाई डाक्टर बनाउँछ होला । तर उसलाई डाक्टर बन्न मन थिएन । मलाई पनि उ डाक्टर नै बन्नुपर्छ भन्ने थिएन । ए लेवल पछि केयूमा फाइन आर्टस्  पढेकोमा मलाई कुनै गुनासो थिएन । उसको बाबा पनि खुसी हुनुहुन्थ्यो । हामी दुबै उ खुसी भएको देख्न चाहन्थ्यौ ।

अरुका केटाकटी झै उसका धेरै साथीसंगती सँगको संगत मैले कहिल्यै देखिन । उसको पढ्ने लत भने बच्चा देखीनै थियो । अल्लि पछि मलाई लाग्थ्यो उ किताबमा मात्र नभुलोस् । बोरु घुम्न निस्क्योस् साथी बनाओस् । उसको एक्काइसौ जन्मदिनमा मैले उसलाई यात्रामा जाउँ भनेर दुई दिनको लागि चित्लाङको हाइकिङ ट्रिप बुक गरिदिएको थिए । तर उ जान मानिन । त्यसको सट्टा एक्काइस वटा पुस्तकहरु मैले उसलाई दिएँ उ खुसी देखिन्थी  । उ  कलेजबाट आएपछि कि चित्रहरु मात्र कोर्थी कि किताबहरु मात्र पढ्थी ।

  तर केही समयदेखी उ केही निराश देखिन्थी । मलाई लाग्थ्यो, नचाहिदा पुस्तकहरु पढेर हो । मलाई लाग्थ्यो धेरै पढ्नेहरु धेरै सोच्छन्, धेरै सोचेर हो । उसले मलाई म निदाउँन सक्दिन भनेकी पनि थिइ । मलाई लाग्यो कहिलेकाही होला ।  सधै होइन ।

जीवनमा यसरी उसलाई गुमाउँछु भन्ने कहिल्यै थिएन । उ नरहेपनि अपूर्व पनि बिरलै घर आउँछ । लाग्छ केही बर्षदेखी उ कोही अरुसँग सम्बन्धमा छ । हामी विचको सम्बन्ध सधै यस्तै नै थियो । उ भएकाले छोरी छ भन्ने आधार थियो । अपूर्व बाहिर कोहीसँग हिडेको कुरालाई म थाहा पाएपनि नपाएझै गर्थे । मलाई लाग्थ्यो छोरीले यो सब थाहा नपाओस् । म छोरीको नजरमा उसको पिताको डार्क साइड देखाउँन चाहदैनथे । तर उसको यो डायरी पढेपछि थाहा भयो उसको पनि उसको पितासँग गुनासो रहेछ ।

उ भैइनजेल उ आफ्नै काममा ब्यस्त भएपनि मलाई एक्लो कहिल्यै महशुस भएन । म त उसको बिहेबारे पनि सोच्न सक्दैनथेँ । हुन त उसको उमेरका भएपछि धेरै बाआमाले बिहेबारे सोच्ने गर्छन् । तर मलाई लाग्छ उसले बिहे गर्दिन भनेकी भए पनि मलाई कुनै गुनासो रहँदैनथ्यो । म उ खुसी भएको मात्र देख्न चाहन्थेँ ।

थाहा छैन, उ बिनाका एक्ला र निराश दिनहरु म कसरी बिताउँनेछु । उसका उमेरका केटाकेटीहरु म सडकमा पनि देख्न सक्दिन । एक्कासी मुटु दुखेर आउँछ । आजकल उसँगै छु भन्ने महशुस गराउँन उस्ले पढ्ने पुस्तकहरु पढ्छु ।  उ प्राय अंगे्रजी पुस्तकहरु पढ्थी । तर मेरो अंग्रजी उसकोझै नभएपनि पढेझै गर्छु । लाग्छ यी पुस्तकहरुमा उ कहि कतै छ ।  उसको स्पर्शको महशुस हुन्छ ।

कहिलेकाही लाग्छ, मैले उसलाई कसरी बुझ्न सकिन ?  आमाले आफ्नो सन्तानलाई बुझ्न नसक्न पाइन्छ ? थाहा छैन कहिले मैले आफैँले आफैलाई माफी दिन सक्नेछु । .....................................................................................................

प्रिय डायरी

करिब करिब दुई महिनामा फर्किएकी छु । फर्कनु पनि थियो तर कहाँ कसरी थाहा थिएन । अध्यारो केबल अध्यारो हो । निष्पट्ट अन्धकारले उज्यालो देखाउँदैन । मैले आफैँलाई भुलेकी थिए सायद तिमीलाई पनि । फर्केकोमा खुसी हुनुपर्ने केही छैन तर म धेरै नै खुसी छु । बुझ्दैछु कहिलेकाही आफैँलाई खोज्नु र आफैँलाई भेट्नु पनि खुसी हो ।

बाहिर अध्यारो छ । कुकुरहरु एकतमासले भुक्दैछन् । समय चिसो छ । मौसम पनि त चिसो छ । फूलहरु बिस्तारै फुल्न छोड्नेछन् । बिहानै चराहरु तुवालोले छेकिनेछन् । चिसो त उनीहरुलाई पनि लागेको छ । हामी असन्तोषी छौ मौसमले हामीलाई मात्र चिसो दिए झै लाग्छ ।

किबोडमा हातहरु सलबलाएका छन् । मन शान्त छ । कयौ दिनपछि म भित्र यति धेरै निष्पट्ट शान्ति छ । सायद अक्षरहरु पनि कोलाहलमा रिसाउँछन् र रोज्दछन् मौनताको बाटो । मलाई मौनताको पनि खोजी थियो तर त्यस्तो मौनता होइन जो कोलाहलमा भेटिन्छ । आज म भित्र कोलाहल छैन । 

भन्नु केही छैन । तथापी हातहरु सलबलाएका छन् । कहिलेकाही लाग्छ म कुनै चित्रकार हुँ जसलाई रेखाहरु मनपर्छ । यदाकदा लाग्छ अक्षर भनेका पनि रेखाहरु नै हुन् । हरेक खाली पानाहरुमा म चित्र कोर्छु । यो बन्न नसकेको चित्रकारको कथा हो जसलाई लाग्छ अक्षर भनेका पनि रेखाहरु नै हुन् ।

कतिलाई लाग्ला अक्षरहरु केही अर्थपूर्ण भावहरु हुन् । मौनतालाई अक्षरमा बोल्छु भन्नु भूल हो । थाहा छैन किन मलाई लाग्छ, मेरा लागि शब्दहरु मौनता र कोलाहल दुबै हुन् । मलाई न चिच्याउँनु छ न मेरो कुराहरुलाई अर्थपूर्ण बनाउँनु छ । म बेअर्थ शब्दमा बोल्छु । कहिलेकाही लाग्छ म चाहन्न मेरा कुराहरुले महत्व राखोस् । राखेर पनि केही हुनेवाला छैन । कुनै दिन म यहाँ रहनेछैन । नरहँदा पनि केही हुने छैन । यो यात्रा हो सायद शब्दहरुको यात्रा वा जीवनको यात्रा तर म चाहन्छु म हरेक पाइलाहरुमा मेट्टिउँ र कोही अरु बनुँ । र अनायासै बिदा लिउँ । 

हावा र बतासहरु झै अदृश्य बनु र हराउँ कही कतै बादलमा । हुनसक्छ यो कुनै मायावी सपना हो । या कुनै निराश मानिसको बिरत्ति भाव हो । वा केही होइन । तर एक अपरिचित र अदृश्य अस्तित्वमा जे छ त्यो केहीमा छैन । तर म निराश थिएँ । तर म आज निराश छैन । कुनै दिन म फेरी निराश हुन पनि सक्नेछु । जीवन न हो । 

म आज जे लेख्दैछु । त्यो अर्थपूर्ण रहनेछैन । म भित्रको कोलाहल र शुन्यता मैले शब्दमा उतारेको मात्र हो । यो म जे हुँ वा जे महशुस गर्दैछु त्यही हो । भन्नुपर्ने केही छैन । तर भनँे । सायद फर्केर फेरी हेरेँ भने केही भेट्रनेछु । आजलाई यतिनै ।